İnsanlar tarafından uzaya bırakılan çöpler Dünya’nın yörüngesini doldurmaya devam ederken bu çöpler uzay seyahatlerinin yanı sıra hava durumu, uçak seyahatleri ve global iletişim için kullandığımız uydulara da önemli birer tehlike arz ediyor.
Günümüzde Dünya’nın yörüngesinde bir santimetreden büyük 750.000’den fazla çöp parçası olduğuna inanılıyor ve bunların her biri, yörüngedeki bir uyduya önemli ölçüde zarar verebilir ve hatta onu tümüyle yok edebilir.
Geçtiğimiz yıl küçük bir uzay çöpü, Copernicus Sentinel-1A uydusunda bir delik açtı. Bu uydu, Avrupa Uzay Ajansı (European Space Agency, ESA) tarafından işletilen bir gözlem uydusuydu. Hubble Teleskobu’ndan 1993 yılında getirilen bir güneş enerjisi sağlayan tertibatta toz tanesi büyüklüğünde uzay çöpleri sebebiyle meydana gelmiş yüzlerce küçük deliğe rastlandı.
Almanya’da bir araya gelen uzay çöplüğü uzmanları, SpaceX, Google ve Arlington gibi özel şirketlerin de uzayda faaliyet göstermeye başlamalarının ardından problemin daha da büyüyeceği görüşünde zira bu şirketlerin önümüzdeki yıllarda uzaya bir dizi uydu göndermeyi planladığı biliniyor. Grup, bu şirketlerin uzayda bırakacağı çöplerin önüne geçmek için gerekli adımların atılması gerektiğini söylüyor.
Tüm ulusal uzay ajanslarını ve özel şirketleri, yörüngedeki çöplüğün artmasını engellemek için oluşturulan uluslararası anlaşmalara uymak için bir araya getirmek atılması gereken ilk adım. Şimidlik uygulaması oldukça masraflı olan bu kurallara sadık kalmak yasal bir zorunluluk değil.
ESA’nın genel müdürü Jan Woerner, The Associated Press’e verdiği açıklamada bu özel şirketlerin planladığı mega takımuydularının yörüngede kalabileceği en uzun sürenin 25 yıl ile sınırlandırılması gerektiğini belirtti. Bu süreden sonra uyduların “mezarlık yörüngesi” olarak da bilinen alana taşınması ya da Dünya’ya geri getirilmesi öneriliyor.
Çünkü ölü uyduların oluşturduğu bir başka risk daha mevcut. Bu uydular, diğer uzay araçlarına çarpabilir ya da kendilerine bir başka uzay çöplüğü çarpabilir ve bu çarpışma sonucunda daha küçük parçalara bölünerek her bir parçanın bir tehlike arz etmesine neden olabilir.
Kâbus senaryosu ise günümüzden 40 yıl önce NASA’da görevli bir bilim insanı tarafından keşfedilen ve keşfine adını veren Kessler sendromu. Bu durumda bu uzay çöplükleri, Dünya’ya yakın yörüngeleri gelecek nesiller için kullanılamaz kılması.
ESA’nın Operasyon Direktörü Rolf Densing, konu ile ilgili olarak “Uydular olmadan hava durumları, Dünya’nın öteki tarafından yapılan canlı yayınlar, hisse piyasaları, hava seyahati, internet üzerinden alışveriş ve arabalardaki GPS cihazları kullanılamaz duruma gelir.” açıklamasında bulundu.
Gelecekte uzaya gönderilecek olan uydular bu kurallara uysalar bile halihazırda yörüngede bulunan çöplerle ne yapılacağı hâlâ muallakta. Konu ile ilgili yapılan çok sayıda çalışma var. Bu çalışmalardan birisi, uzaya bir tür elektrik süpürgesi göndermek. Bu süpürgenin robot kollar, ağlar, ve zıpkınlarla donatılması ve hatta çok küçük uzay çöplerini yakacak lazer donanımına sahip olması planlanıyor.
ESA’nın “temiz uzay” girişimi başkanı Luisa Innocenti, oldukça büyük miktarda çöpün Dünya’ya geri getirilmesi üzerine çalışmaların sürdüğünü belirtti. Innocenti, bu işlemin son derecede karmaşık olduğunu çünkü kimsenin hata yapmak istemediğini sözlerine ekledi zira bir çöp parçasına yanlışlıkla çarpıp onu parçalamak, ortaya çok miktarda küçük çöp parçalarının çıkmasına yol açabilir.
Kaynak: Techlife News dergisi, Sayı: 29 Nisan 2017, Sayfa: 170-175
